KHAI THÁC VÀ SỬ DỤNG ẮC QUY THẾ NÀO CHO ĐÚNG

Ắc quy là bộ phận tích trữ và cung cấp điện trên ô tô. Khi chưa khởi động thì ắc quy chính là thiết bị cung cấp điện của xe.  Ắc quy cung cấp nguồn điện cho quá trình khởi động động cơ và cung cấp điện cho các phụ tải trên ô tô hoạt động như hệ thống chiếu sáng, hệ thống âm thanh, ... trong khi động cơ chưa nổ.

Hình 1: Ắc quy là bộ phận cấp nguồn điện cho ô tô khi động cơ chưa nổ
 

1. Cấu tạo của ắc quy

Khi nhìn từ bên ngoài vào chúng ta có thể thấy ắc quy là một khối hình hộp chữ nhật kín và có hai cực âm, dương ở trên mặt đỉnh.
 

Hình 2: Bề ngoài của một chiếc ắc quy ô tô

Cấu tạo bên trong của ắc quy là khá phức tạp, gồm nhiều ngăn nhỏ khác nhau chứa dung dịch axit. Thông thường thì một ắc quy 12 vôn sẽ có 6 ngăn.

 

Hình 3: Cấu tạo bên trong của ắc quy 12V

Năng lượng điện của ắc quy chính là dạng hóa năng hay là năng lượng được tích trữ và sản sinh bởi các phản ứng hóa học.

2. Giá trị điện áp của ắc quy

Chúng ta thường biết về điện áp của ắc quy là những con số chẵn như 6V, 12V, 24V ... Nhưng trên thực tế lại không phải như thế. Mức điện áp mà ắc quy cung cấp thường lớn hơn định mức của chúng, ví dụ như ắc quy 12V sẽ cung cấp mức điện áp tới 13V hoặc hơn. Dung lượng của ắc quy phụ thuộc vào điện áp của ắc quy.

Hình 4: Bảng quy đổi giữa dung lượng và điện áp của ắc quy ô tô

Bảng quy đổi điện áp này chỉ đúng cho trường hợp ắc quy không mang tải, tức là đang trong quá trình không phát ra dòng điện. Như vậy lúc ắc quy định mức 12V có điện áp lớn hơn hoặc bằng 12,7V thì có nghĩa là ắc quy đang trong trạng thái đầy điện. Ắc quy sẽ cạn kiệt ở điện áp 10,5V, thông thường thì các nhà sản xuất sẽ lấy mức điện áp cao hơn 10,5V để đặt định mức ngừng hoạt động, điều này để đảm bảo cho ắc quy không rơi vào trạng thái cạn kiệt. Vì khi ắc quy cạn kiệt thì các bản cực sẽ nhanh chóng hư hỏng.

3. Các thông số cơ bản của ắc quy ô tô

- Dung lượng:

Dung lượng là thông số cơ bản của ắc quy, tham số này cho biết khả năng lưu trữ điện năng của ắc quy. Đơn vị tính thông thường của tham số này là Ah (Ampe giờ). Ví dụ một ắc quy có dung lượng là 50Ah thì sẽ có khả năng phát ra một dòng điện 5A trong 10h liên tục, hoặc 10A trong 5 giờ liên tục. Nếu cường độ dòng điện phóng ra càng lớn thì dung lượng ắc quy còn lại càng nhỏ và ngược lại.

Hình 5: Các thông số cơ bản thường được ghi đầy đủ trên vỏ ắc quy

-Dòng khởi động nguội:

Dòng khởi động nguội CCA (Cold Cranking Amps) Là một tham số thường được quan tâm khi dùng ắc quy cho các ô tô mà chủ yếu là dùng cho khởi động. Dòng khởi động nguội là dòng điện có thể phát ra được trong trạng thái nhiệt độ 0 độ F (tức bẳng - 17,7 độ C) trong vòng 30 giây. Tham số này thường chỉ được quan tâm tại các nước có nhiệt độ thấp (dưới 0 độ C), khi đó việc khởi động của động cơ gặp khó khăn vì độ nhớt dầu không đảm bảo và việc các phản ứng hóa học xảy ra trong điều kiện nhiệt độ thấp thường khó khăn hơn so với khi ở nhiệt độ cao.

- Dung lượng RC:

Dung lượng RC (Reserve Capacity) Là tham số thể hiện thời gian phóng điện với dòng 25A ở nhiệt độ 25 độ C cho đến khi điện áp ắc quy hạ xuống dưới mức sử dụng được. Thông số này khá trực quan, thể hiện sự hoạt động liên tục của ắc quy ở chế độ bình thường với nhu cầu sử dụng thông thường (đa phần người dùng kích điện thường phát dòng ở mức này).

- Nạp ắc quy

Nhiều hãng sản xuất ắc quy đã đưa ra phương pháp nạp như sau:

Với ắc quy "khô" hay ắc quy "không bảo dưỡng" thông thường trên ô tô nạp với dòng điện tối đa 2,5/10 dung lượng bình, trong thời gian 4 giờ hoặc nạp với dòng điện 1/10 dung lượng bình trong 10 giờ ở điện áp 14,5 đến 15V.

Hình 6: Cần kiểm tra và đấu nối cẩn thận trước khi nạp ắc quy

Hầu như các tờ hướng dẫn sử dụng kèm bảo hành của các bình ắc quy thường ghi như trên, trên một số website cũng hướng dẫn như vậy. Tuy nhiên có vấn đề không ổn trong cách thức nạp như vậy, về điện áp nạp và dòng điện nạp thì chưa có gì đáng nói, nhưng về mặt thời gian thì có thể là không hợp lý. Nếu như ắc quy đã dùng cạn thì thời gian nạp như trên là phù hợp, nhưng nếu như ắc quy chỉ sử dụng hết 50% (hoặc một con số nào đó khác lớn hơn 20%) thì khi nạp với dòng điện và thời gian như trên sẽ có thời điểm ắc quy đã đầy mà vẫn bị cưỡng bức nạp thêm. Các trường hợp nạp thêm quá mức đều gây giảm thọ cho ắc quy.

5. Những dấu hiệu cho thấy ắc quy có hư hỏng-

- Đèn cảnh báo ắc quy sáng lên: Đây là dấu hiệu rõ ràng nhất cho thấy ắc quy hoặc hệ thống nạp điện trên chiếc xe của bạn đang có vấn đề. Bạn cần mang xe đến các trung tâm bảo dưỡng, sửa chữa để kiểm tra tình trạng hư hỏng do ắc quy hay do hệ thống nạp điện trước khi chiếc xe của bạn không vận hành được nữa.

Hình 7: Khi đèn cảnh báo ắc quy sáng lên thì bạn nên đưa xe đi kiểm tra lại ắc quy

- Động cơ khởi động yếu: Nguyên nhân có thể đến từ ắc quy. Chủ yếu là do điện áp của ắc quy yếu. Hoặc hư hỏng đến từ hệ thống khởi động

Hình 8. Nút khởi động trên một số dòng xe hiện nay

Nếu sau đó nổ được máy, cứ để máy nổ khoảng 30 phút để máy phát sạc cho ắc quy. Sau đó tắt máy khởi động lại, nếu vẫn không khởi động được chứng tỏ ắc quy bị hỏng, hãy thay ắc quy mới.

- Động cơ không quay, không có đèn nào sáng trên bảng táp lô: Nếu xoay chìa khóa để khởi động mà động cơ không nhúc nhích và các hệ thống khác cũng không hoạt động được như đèn, còi… thì có thể ắc quy bị hỏng hẳn, máy phát hỏng hoặc hệ thống điện gặp sự cố.

Hình 9: Một số loại đèn cảnh báo trên bảng táp lô

- Vỏ ắc quy bị phù, biến dạng
 

Hình 10: Hiện tượng lạ bên ngoài vỏ ắc quy

- Do nhiệt độ quá cao trong khoang động cơ gây ra khiến vỏ ắc quy có hiện tượng bị phù, sưng nở, làm giảm tuổi thọ của ắc quy, hãy nên thay thế ắc quy ngay lập tức.

- Kiểm tra màu ắc quy thông qua mắt thăm
 

Hình 10: Màu mắt thăm ở bên cạnh cực dương chính là nơi để kiểm tra chính xác tình trạng của ắc quy

Nếu mắt thăm có màu xanh, bình ắc quy vẫn còn tốt và hoạt động bình thường như trên xe. Mắt thăm có màu đen, ắc quy bị yếu điện, cần phải nạp bổ sung. Trong trường hợp mắt thăm có màu trắng, ắc quy bị hỏng và cần phải thay thế.

Song song với sự sôi động của ô tô, thị trường buôn bán bình ắc quy ô tô cũng rất phong phú và đa dạng, hãy lựa chọn cho chiếc xe của bạn những chiếc ắc quy đảm bảo đủ tiêu chuẩn trong trường hợp cần thay thế.
 

Tác giả: Vũ Văn Chương