THỰC TRẠNG ĐÀO TẠO NGÀNH CÔNG NGHỆ KỸ THUẬT Ô TÔ GIAI ĐOẠN 2020–2024 VÀ PHƯƠNG HƯỚNG ĐÀO TẠO GIAI ĐOẠN 2025–2030

1. Thực trạng đào tạo ngành Công nghệ kỹ thuật ô tô giai đoạn 2020–2024

            Giai đoạn 2020–2024 đánh dấu quá trình chuyển mình bước đầu của ngành Công nghệ kỹ thuật ô tô tại Trường Đại học Sao Đỏ, trong bối cảnh chuyển đổi số và cách mạng công nghiệp 4.0 tác động mạnh mẽ đến giáo dục nghề nghiệp. Nhà trường/khoa đã triển khai các bước đổi mới quan trọng về chương trình đào tạo, phương pháp giảng dạy, đội ngũ giảng viên và cơ sở vật chất, nhằm thích ứng với yêu cầu thực tiễn và nâng cao chất lượng nguồn nhân lực kỹ thuật. Tuy còn tồn tại một số hạn chế về tính đồng bộ và chiều sâu, nhưng giai đoạn này đã tạo nền tảng ban đầu cho định hướng phát triển theo mô hình đại học ứng dụng thông minh trong những năm tiếp theo.

1.1. Quy mô đào tạo

            Trong giai đoạn 2020–2024, ngành Công nghệ kỹ thuật ô tô của Trường Đại học Sao Đỏ duy trì quy mô đào tạo ổn định, phản ánh định hướng phát triển bền vững và phù hợp với năng lực đào tạo của nhà trường. Số lượng sinh viên đang theo học ngành này hàng năm dao động trong khoảng từ 735 đến 885 sinh viên, được tổ chức thành 21 đến 27 lớp học theo từng khóa và năm học. Công tác tuyển sinh được triển khai đều đặn và hiệu quả, với chỉ tiêu tuyển sinh hằng năm đạt trung bình từ 200 đến 235 sinh viên. Tỷ lệ nhập học ổn định thể hiện sự quan tâm của người học đối với ngành học này, đồng thời cũng phản ánh uy tín của chương trình đào tạo và thương hiệu nhà trường trong lĩnh vực kỹ thuật ô tô.

1.2. Đội ngũ giảng viên

            Đội ngũ viên chức của Khoa, từ 11 đến 12 giảng viên giảng dạy, trong đó trên 30% có trình độ tiến sĩ; có 1- 2 giảng viên đang là nghiên cứu sinh tại các cơ sở đào tạo có uy tín ở nước ngoài. Đây là lực lượng đảm nhiệm toàn bộ hoạt động giảng dạy lý thuyết, hướng dẫn thực hành cũng như tham gia xây dựng chương trình, biên soạn tài liệu phục vụ đào tạo chuyên ngành. Các giảng viên có năng lực chuyên môn tốt, được đào tạo bài bản và có kinh nghiệm thực tế tại các doanh nghiệp trong nước hoặc từng ngiên cứu sinh tại các quốc gia có nền công nghiệp ô tô phát triển như Trung Quốc, Nga, Pháp. Điều này góp phần tạo nên sự gắn kết hiệu quả giữa lý thuyết và thực hành trong quá trình giảng dạy.

            Tuy nhiên, thực tế hiện nay cho thấy đội ngũ giảng viên chuyên sâu trong các lĩnh vực công nghệ hiện đại như ô tô điện, hệ thống điều khiển thông minh, trí tuệ nhân tạo (AI), pin nhiên liệu và các công nghệ số hóa còn tương đối hạn chế. Đây là yếu tố ảnh hưởng đến việc triển khai các học phần chuyên sâu và cập nhật kịp thời các xu thế công nghệ mới trong chương trình đào tạo.

1.3. Chương trình đào tạo và chuẩn đầu ra

            Chương trình đào tạo ngành Công nghệ kỹ thuật ô tô tại Trường Đại học Sao Đỏ giai đoạn 2020–2024 được xây dựng theo định hướng ứng dụng, tiếp cận các mô hình CDIO và OBE, phù hợp với Khung trình độ Quốc gia Việt Nam. Mục tiêu chương trình là trang bị cho người học năng lực thực hành, tư duy kỹ thuật và khả năng thích ứng với công nghệ hiện đại.

            Nhiều học phần mới đã được đưa vào chương trình như: động cơ hybrid, chẩn đoán OBD-II, ô tô thông minh.... Tuy nhiên, các nội dung về công nghệ tiên tiến như xe tự hành, trí tuệ nhân tạo (AI), pin nhiên liệu và điều khiển thông minh vẫn chưa được triển khai đầy đủ. Các học phần chuyên sâu còn rời rạc, thiếu chuỗi kỹ năng tích hợp.

            Chuẩn đầu ra gồm 5 nhóm năng lực, nhưng một số nội dung vẫn mang tính khái quát, chưa tương thích với các bộ tiêu chuẩn nghề nghiệp khu vực và quốc tế như Washington Accord hoặc ABET, gây khó khăn trong đánh giá kết quả học tập theo chuẩn đầu ra định lượng.

1.4. Cơ sở vật chất và trang thiết bị thực hành

            Trung tâm thực hành – thực nghiệm ô tô của Trường Đại học Sao Đỏ có diện tích gần 1000 m², được trang bị nhiều thiết bị hiện đại từ các hãng Toyota, Nissan, Ford,... Các hệ thống như hộp số tự động, động cơ Toyota, Ford, máy chẩn đoán điện tử đa năng, mô hình mô phỏng thân xe, phanh ABS, lái điện tử và sa bàn truyền động đã phục vụ tốt cho các học phần thực hành kỹ thuật cơ bản và nâng cao.

            Tuy nhiên, cơ sở vật chất hiện tại vẫn còn thiếu hụt một số thiết bị chuyên sâu phục vụ đào tạo công nghệ hiện đại như: mô hình pin nhiên liệu PEM, trạm sạc nhanh CCS/CHAdeMO, hệ thống kết nối IoT trong xe và nền tảng mô phỏng thực tế ảo (VR/AR). Điều này ảnh hưởng đến việc triển khai các học phần về xe điện, kết nối thông minh và kỹ thuật số hóa trong đào tạo kỹ sư ô tô thế hệ mới.

1.5. Kết quả đào tạo và những tồn tại

            Trong giai đoạn 2020–2024, tỷ lệ sinh viên ngành Công nghệ kỹ thuật ô tô tốt nghiệp đúng tiến độ đạt khoảng 77–85%, và có gần 80% sinh viên tìm được việc làm đúng ngành hoặc gần ngành trong vòng 6 tháng sau tốt nghiệp. Đây là những chỉ số tích cực, phản ánh hiệu quả của chương trình đào tạo ứng dụng và sự gắn kết với nhu cầu thực tiễn của doanh nghiệp.

            Tuy nhiên, tỷ lệ sinh viên bỏ học trong năm thứ nhất và thứ hai vẫn ở mức cao (10–12%), chủ yếu do thiếu định hướng nghề nghiệp, kỹ năng tự học còn yếu, đặc biệt là kỹ năng số và khả năng thích ứng với phương pháp học tín chỉ. Tỷ lệ sinh viên tham gia nghiên cứu khoa học còn rất hạn chế khoảng 10%, cho thấy hoạt động học thuật ngoài lớp học chưa thực sự sôi nổi. Một số học phần thực hành vẫn còn nặng về thao tác kỹ thuật, chưa khuyến khích sinh viên phát triển tư duy phản biện và sáng tạo.

2. Phương hướng đào tạo giai đoạn 2025–2030

2.1. Mục tiêu và định hướng chiến lược

            Giai đoạn 2025–2030, mục tiêu trọng tâm của ngành Công nghệ kỹ thuật ô tô là chuyển đổi toàn diện mô hình đào tạo theo hướng đại học ứng dụng thông minh, hiện đại, hội nhập quốc tế và thích ứng với nền công nghiệp số. Định hướng phát triển gắn chặt với chiến lược đổi mới giáo dục đại học của Bộ Giáo dục và Đào tạo, đồng thời phù hợp với chủ trương chuyển đổi số quốc gia và định hướng phát triển Trường theo mô hình đại học ứng dụng.

            Chương trình đào tạo sẽ từng bước tích hợp các công nghệ cốt lõi của cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư như trí tuệ nhân tạo (AI), Internet vạn vật (IoT) và dữ liệu lớn (Big Data) vào nội dung giảng dạy và phương pháp đào tạo. Mục tiêu không chỉ nhằm nâng cao năng lực chuyên môn cho sinh viên mà còn phát triển toàn diện năng lực số, tư duy hệ thống và khả năng thích ứng linh hoạt với các xu thế công nghệ mới.

            Chiến lược đào tạo cũng gắn liền với việc đầu tư đồng bộ vào cơ sở vật chất, trang thiết bị thực hành – mô phỏng hiện đại, phát triển hệ thống học liệu số và môi trường học tập thông minh. Đây là tiền đề quan trọng để xây dựng một hệ sinh thái đào tạo kỹ sư ô tô chất lượng cao, đáp ứng yêu cầu phát triển của thị trường lao động trong nước và khu vực giai đoạn 2025–2030.

2.2. Đổi mới chương trình đào tạo và phương pháp giảng dạy

            Trong giai đoạn 2025–2030, chương trình đào tạo ngành Công nghệ kỹ thuật ô tô sẽ được tổ chức lại theo hướng modul liên ngành, nhằm tích hợp hiệu quả giữa lý thuyết và thực hành, đồng thời tăng tính linh hoạt trong thiết kế học phần và xây dựng lộ trình học tập cá nhân hóa cho sinh viên.

Các học phần chuyên môn sẽ được bổ sung và cập nhật theo xu hướng phát triển công nghệ, trong đó tập trung vào các lĩnh vực then chốt như: An toàn điện áp cao trên xe điện (EV Safety); Công nghệ pin nhiên liệu và quản lý năng lượng số hóa; Trí tuệ nhân tạo (AI) trong chẩn đoán và bảo trì ô tô; Thiết kế và điều khiển hệ thống truyền động điện đa nguồn.

            Các học phần này sẽ được tích hợp với thực hành thông qua mô hình "Smart Garage" kết nối IoT, sử dụng công nghệ mô phỏng số và hệ thống học tập thông minh. Sinh viên sẽ được trải nghiệm học tập thực tế ảo (AR/VR) kết hợp với vận hành thiết bị thực tại xưởng, tạo ra môi trường học gần với điều kiện làm việc trong doanh nghiệp.

            Phương pháp giảng dạy sẽ được đổi mới toàn diện theo hướng dạy học dựa trên dự án (Project-Based Learning – PBL), kết hợp học theo tình huống (case-based) và học qua trải nghiệm tại doanh nghiệp. Các học kỳ cuối, sinh viên bắt buộc phải tham gia đề tài thực tế, có sự hướng dẫn đồng thời từ giảng viên và cán bộ kỹ thuật của doanh nghiệp đối tác, nhằm rèn luyện năng lực nghề nghiệp toàn diện.

2.3. Phát triển đội ngũ giảng viên

            Phát triển đội ngũ giảng viên là một trong những nhiệm vụ then chốt để đảm bảo chất lượng đào tạo và thực hiện thành công định hướng đại học ứng dụng thông minh. Mục tiêu đến năm 2030, đội ngũ giảng viên ngành Công nghệ kỹ thuật ô tô của Trường Đại học Sao Đỏ cần đạt tỷ lệ ít nhất 60% có trình độ tiến sĩ, trong đó trên 30% được đào tạo tại các quốc gia có nền công nghiệp và giáo dục tiên tiến như Nhật Bản, Hàn Quốc, Đức hoặc các nước EU.

            Để hiện thực hóa mục tiêu này, nhà trường cần tiếp tục hỗ trợ giảng viên tham gia các chương trình đào tạo nâng cao, trao đổi học thuật quốc tế, cũng như các khóa bồi dưỡng chuyên sâu về công nghệ ô tô điện, hệ thống điện cao áp, mô phỏng 3D, và trí tuệ nhân tạo (AI) ứng dụng trong chẩn đoán và điều khiển phương tiện.

            Song song đó, việc tăng cường kết nối với doanh nghiệp để giảng viên có điều kiện thực hành thực tế, cập nhật quy trình công nghệ hiện đại tại nhà máy, xưởng dịch vụ kỹ thuật sẽ giúp nâng cao năng lực ứng dụng, đồng thời gắn kết đào tạo với thực tiễn sản xuất. Ngoài ra, việc mời chuyên gia trong ngành tham gia giảng dạy một số học phần chuyên sâu cũng là giải pháp hữu hiệu để làm phong phú nội dung và tiếp cận xu hướng công nghệ mới.

2.4. Đầu tư cơ sở vật chất và không gian học tập thông minh

            Để đáp ứng yêu cầu đào tạo kỹ sư ô tô trong bối cảnh công nghiệp số và điện hóa phương tiện, việc đầu tư đồng bộ cơ sở vật chất và xây dựng không gian học tập thông minh là nhiệm vụ ưu tiên trong giai đoạn 2025–2030. Trường Đại học Sao Đỏ cần triển khai xây dựng các phòng thực hành chuyên biệt như phòng mô phỏng xe điện (EV lab), trạm sạc đa chuẩn (CCS, CHAdeMO, Tesla NACS) và phòng thực hành hệ thống điều khiển điện thân xe tích hợp IoT.

            Song song đó, không gian học tập cần được chuyển đổi theo hướng số hóa và cá nhân hóa, với việc tích hợp nền tảng quản lý học tập (LMS), các công cụ mô phỏng thực tế ảo (VR/AR), bảng tương tác thông minh, và hệ thống thu thập – phân tích dữ liệu học tập theo thời gian thực. Những yếu tố này không chỉ hỗ trợ quá trình giảng dạy – học tập mà còn tạo điều kiện để triển khai hiệu quả các mô hình đào tạo theo năng lực (competency-based education).

            Ngoài ra, cần từng bước xây dựng phòng thí nghiệm điều khiển và kết nối thông minh tích hợp Big Data nhằm phục vụ cho các học phần liên quan đến điều khiển tự động, phân tích dữ liệu, và các hệ thống AI học tập. Đây là nền tảng kỹ thuật then chốt để nâng cao chất lượng thực hành, nghiên cứu và ứng dụng công nghệ mới trong đào tạo kỹ sư ngành ô tô.

2.5. Tăng cường hợp tác và đảm bảo việc làm

            Một trong những định hướng quan trọng trong đào tạo giai đoạn 2025–2030 là mở rộng hợp tác sâu rộng với doanh nghiệp nhằm nâng cao tính thực tiễn và đảm bảo đầu ra cho người học. Trường Đại học Sao Đỏ cần tiếp tục phát triển mô hình đào tạo kép (dual-training) thông qua việc ký kết hợp tác chiến lược với các tập đoàn lớn trong ngành như Toyota, Nissan, Ford, VinFast, …tạo điều kiện để sinh viên được học tập, thực tập và tiếp cận môi trường làm việc thực tế ngay trong quá trình đào tạo.

            Các kỳ thực tập cuối khóa sẽ được gắn liền với đề tài tốt nghiệp, có sự hướng dẫn phối hợp giữa giảng viên nhà trường và kỹ sư doanh nghiệp, nhằm tăng cường tính ứng dụng và tính khả thi của các sản phẩm nghiên cứu sinh viên. Song song đó, nhà trường cần thành lập và vận hành hiệu quả Trung tâm tư vấn hướng nghiệp – khởi nghiệp – kết nối việc làm, với hệ thống dữ liệu liên thông giữa sinh viên, cựu sinh viên và nhà tuyển dụng, từ đó hỗ trợ sinh viên định hướng nghề nghiệp, tìm kiếm cơ hội việc làm phù hợp và phát triển năng lực khởi nghiệp.

            Đặc biệt, mỗi sinh viên sẽ được xây dựng và quản lý một hồ sơ năng lực điện tử (e-portfolio) cập nhật xuyên suốt quá trình học tập. Đây là công cụ minh chứng năng lực và quá trình trưởng thành nghề nghiệp, giúp tăng khả năng cạnh tranh khi tham gia thị trường lao động trong nước và khu vực.

2.6. Đảm bảo chất lượng và hội nhập quốc tế

            Đảm bảo chất lượng đào tạo theo chuẩn khu vực và quốc tế là một trong những yêu cầu cấp thiết trong giai đoạn đổi mới giáo dục đại học hiện nay. Đối với ngành Công nghệ kỹ thuật ô tô, chuẩn đầu ra cần được rà soát và cập nhật định kỳ, đảm bảo tiệm cận các chuẩn nghề nghiệp quốc tế như Washington Accord và khung năng lực nghề nghiệp ASEAN. Việc đồng bộ chuẩn đầu ra với chuẩn khu vực sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho sinh viên hội nhập thị trường lao động toàn cầu.

            Công tác kiểm định chất lượng cần được tăng cường, tiến tới đạt tiêu chuẩn của các tổ chức quốc tế uy tín như AUN-QA (Mạng lưới các trường đại học ASEAN) và ABET (Hội đồng Kiểm định Kỹ thuật và Công nghệ Hoa Kỳ). Việc kiểm định không chỉ giúp nâng cao uy tín chương trình đào tạo mà còn là cơ sở để cải tiến liên tục nội dung và phương pháp giảng dạy.

            Bên cạnh đó, nhà trường cần thiết lập hệ thống đánh giá đa chiều (360 độ) từ nhiều chủ thể: người học, giảng viên, doanh nghiệp và chuyên gia độc lập, nhằm phản ánh trung thực hiệu quả đào tạo và mức độ đáp ứng yêu cầu nghề nghiệp thực tế. Đồng thời, khuyến khích sinh viên tham gia nghiên cứu khoa học ứng dụng, viết bài báo chuyên ngành, đề tài nghiên cứu khoa học các cấp góp phần nâng cao thương hiệu đào tạo và năng lực hội nhập của sinh viên sau tốt nghiệp.

3. Kết luận

            Giai đoạn 2020–2024 đã đặt nền móng cho quá trình đổi mới đào tạo ngành Công nghệ kỹ thuật ô tô tại Trường Đại học Sao Đỏ, với những cải tiến bước đầu về chương trình, đội ngũ và cơ sở vật chất. Tuy nhiên, yêu cầu thực tiễn của nền công nghiệp hiện đại và chuyển đổi số đòi hỏi nhà trường cần tiếp tục đổi mới mạnh mẽ và đồng bộ hơn nữa.

            Giai đoạn 2025–2030 là thời điểm chiến lược để khẳng định vai trò của nhà trường theo định hướng đại học ứng dụng thông minh, hội nhập quốc tế. Để đạt được điều đó, cần tập trung vào các trụ cột: nâng cấp chương trình đào tạo, phát triển đội ngũ, đầu tư thiết bị hiện đại và mở rộng hợp tác doanh nghiệp, nhằm đào tạo nguồn nhân lực kỹ thuật ô tô chất lượng cao, thích ứng nhanh với thị trường lao động và xu thế công nghiệp hóa – số hóa hiện nay.