TĂNG CƯỜNG CÔNG TÁC NGHIÊN CỨU KHOA HỌC CỦA SINH VIÊN

Tóm tắt

Hoạt động nghiên cứu khoa học (NCKH) của sinh viên là một trong những nhiệm vụ trọng tâm trong công tác đào tạo tại các trường đại học, góp phần hình thành tư duy phản biện, năng lực sáng tạo và khả năng giải quyết vấn đề cho sinh viên. Tại Khoa Ô tô – Trường Đại học Sao Đỏ, những năm gần đây, hoạt động NCKH đã có những bước tiến rõ rệt về cả số lượng lẫn chất lượng. Bài viết này phân tích thực trạng hoạt động NCKH của sinh viên, chỉ ra những khó khăn, thuận lợi, và đề xuất một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả và tính ứng dụng của các đề tài nghiên cứu, đồng thời khuyến khích phong trào học thuật và đổi mới sáng tạo trong sinh viên ngành kỹ thuật ô tô.

Từ khóa: nghiên cứu khoa học sinh viên, kỹ thuật ô tô, đổi mới sáng tạo, đào tạo đại học

1. Đặt vấn đề

Trong bối cảnh cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 đang lan tỏa mạnh mẽ, yêu cầu nguồn nhân lực chất lượng cao, có khả năng tư duy phản biện, làm việc sáng tạo và thích ứng linh hoạt với công nghệ mới trở nên cấp thiết hơn bao giờ hết. Để đáp ứng yêu cầu đó, hoạt động NCKH của sinh viên được xem như một phần không thể thiếu trong đào tạo đại học, đặc biệt ở các khối ngành kỹ thuật – công nghệ.

NCKH không chỉ giúp sinh viên tiếp cận phương pháp nghiên cứu chuyên sâu mà còn là cơ hội để rèn luyện kỹ năng mềm như tư duy logic, giải quyết vấn đề, làm việc nhóm, trình bày báo cáo và sáng tạo kỹ thuật. Đối với ngành Công nghệ kỹ thuật ô tô – một ngành đặc thù yêu cầu cao về tư duy kỹ thuật và tính thực tiễn – việc đẩy mạnh NCKH lại càng có ý nghĩa quan trọng.

2. Thực trạng hoạt động nghiên cứu khoa học sinh viên tại Khoa Ô tô

Trong năm học 2024–2025, Khoa Ô tô – Trường Đại học Sao Đỏ đã triển khai và nghiệm thu thành công 5 đề tài nghiên cứu khoa học cấp khoa do sinh viên thực hiện, bao gồm:

Nghiên cứu phương pháp điều khiển Stanley trên ô tô tự hành

Nghiên cứu, thiết kế mô hình sa bàn đèn chiếu sáng trên ô tô

Nghiên cứu cải tiến hệ thống tạo lỗi trên mô hình động cơ Toyota Camry tại khoa Ô tô – Trường Đại học Sao Đỏ

Nghiên cứu, thiết kế mô phỏng hoạt động của hộp số sàn trên ô tô

Nghiên cứu trợ lý ảo trên ô tô hiện đại

Các đề tài được Hội đồng nghiệm thu cấp Khoa đánh giá cao, cho thấy tinh thần nghiên cứu nghiêm túc, khả năng ứng dụng công nghệ và kỹ năng làm việc nhóm tốt của sinh viên.

3. Những thuận lợi và khó khăn

3.1. Thuận lợi

Sự quan tâm của lãnh đạo khoa và nhà trường: Khoa Ô tô luôn tạo điều kiện thuận lợi về cơ sở vật chất, phòng thí nghiệm, dụng cụ học tập và tài liệu kỹ thuật cho sinh viên nghiên cứu.

Đội ngũ giảng viên giàu kinh nghiệm: Các thầy cô trong khoa có trình độ chuyên môn cao, tâm huyết và sẵn sàng đồng hành cùng sinh viên trong quá trình nghiên cứu.

Đề tài gắn với thực tiễn ngành nghề: Nhiều đề tài xuất phát từ thực tiễn giảng dạy, sửa chữa, khai thác và ứng dụng công nghệ ô tô, tạo điều kiện tốt cho việc triển khai.

Hình thành nhóm nghiên cứu sinh viên: Một số nhóm nghiên cứu sinh viên có tổ chức tốt, hoạt động đều đặn, thể hiện sự tự chủ và sáng tạo.

3.2. Khó khăn

Kỹ năng nghiên cứu của sinh viên còn hạn chế: Nhiều sinh viên chưa thành thạo các phương pháp nghiên cứu khoa học, xử lý dữ liệu hoặc viết báo cáo học thuật.

Thiếu tài liệu chuyên sâu bằng tiếng Việt: Tài liệu kỹ thuật ô tô chủ yếu bằng tiếng Anh hoặc tiếng Nhật, khiến sinh viên gặp khó khăn khi tiếp cận kiến thức mới.

Thời gian hạn chế: Sinh viên thường bị phân tán thời gian do học tập, làm bài tập, thực tập và hoạt động đoàn thể, ảnh hưởng đến tiến độ và chất lượng nghiên cứu.

Thiếu sự liên kết với doanh nghiệp: Nhiều đề tài còn mang tính mô phỏng, chưa được kiểm nghiệm trong môi trường thực tế hoặc thiếu tính thương mại hóa.

4. Giải pháp nâng cao hiệu quả nghiên cứu khoa học sinh viên

Để khắc phục những tồn tại và thúc đẩy hoạt động NCKH của sinh viên, cần triển khai một số giải pháp sau:

4.1. Tổ chức các lớp tập huấn kỹ năng nghiên cứu khoa học

Các lớp này giúp sinh viên hiểu rõ về quy trình nghiên cứu khoa học, cách xây dựng đề cương, lựa chọn phương pháp nghiên cứu phù hợp, cách viết báo cáo, trình bày đề tài và phản biện khoa học.

4.2. Phát huy vai trò hướng dẫn của giảng viên

Cần phát huy vai trò "người đồng hành" của giảng viên hướng dẫn, vừa truyền đạt kiến thức chuyên môn, vừa hỗ trợ kỹ năng mềm, thúc đẩy sinh viên chủ động nghiên cứu thay vì làm thay sinh viên.

4.3. Xây dựng cơ chế khuyến khích phù hợp

Nhà trường và khoa cần có các hình thức ghi nhận và khen thưởng như: cộng điểm rèn luyện, khen thưởng cuối năm, hỗ trợ kinh phí nghiên cứu, ưu tiên đề tài được đăng ký thi học bổng, tham gia hội nghị khoa học sinh viên các cấp.

4.4. Đẩy mạnh truyền thông, lan tỏa phong trào NCKH

Các sản phẩm nghiên cứu tốt cần được công bố rộng rãi trên website, fanpage của khoa hoặc nhà trường. Có thể tổ chức các hội nghị, triển lãm khoa học nhỏ để giới thiệu đề tài tiêu biểu.

4.5. Tăng cường kết nối với doanh nghiệp

Cần phối hợp với các gara ô tô, hãng xe, trung tâm bảo dưỡng để đặt hàng đề tài hoặc tạo điều kiện cho sinh viên khảo sát, thực hành trong quá trình nghiên cứu. Đây cũng là cơ hội để sinh viên học hỏi, cọ xát với thực tế ngành nghề.

5. Kết luận

Hoạt động nghiên cứu khoa học của sinh viên tại Khoa Ô tô – Trường Đại học Sao Đỏ đã và đang có những chuyển biến tích cực, thể hiện qua số lượng đề tài tăng, chất lượng đề tài được nâng cao và sự chủ động của sinh viên ngày càng rõ rệt. Tuy nhiên, để hoạt động này phát triển bền vững, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa sinh viên – giảng viên – nhà trường – doanh nghiệp trong một hệ sinh thái học thuật sáng tạo, thực tiễn và đổi mới. Đẩy mạnh NCKH sinh viên không chỉ phục vụ đào tạo mà còn góp phần nâng cao uy tín, chất lượng và hình ảnh của nhà trường trong nền giáo dục đại học Việt Nam hiện đại.

Tài liệu tham khảo

Bộ Giáo dục và Đào tạo (2021). Hướng dẫn công tác nghiên cứu khoa học sinh viên trong các cơ sở giáo dục đại học.

Trường Đại học Bách khoa Hà Nội (2020). Kỹ năng nghiên cứu khoa học cho sinh viên kỹ thuật. NXB Bách Khoa.

Lê Ngọc Dũng (2019). Phương pháp nghiên cứu khoa học. NXB Đại học Quốc gia TP. Hồ Chí Minh.

Nguyễn Văn Dũng, Lê Minh Hải (2023). "Thực trạng và giải pháp thúc đẩy NCKH sinh viên trong các trường đại học kỹ thuật." Tạp chí Khoa học & Công nghệ Giao thông Vận tải, số 45, tr. 38–44.

Nguyễn Hữu Đức (2022). “Mô hình hỗ trợ sinh viên nghiên cứu khoa học gắn với thực tiễn nghề nghiệp.” Tạp chí Giáo dục, số 509, tr. 12–17.