LỰA CHỌN HÌNH THỨC KIỂM TRA, ĐÁNH GIÁ PHÙ HỢP CHO CÁC HỌC PHẦN TRONG CHƯƠNG TRÌNH NHẰM NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG ĐÀO TẠO

1. Đặt vấn đề

            Kiểm tra là bộ phận hợp thành của quá trình hoạt động dạy – học nhằm nắm được thông tin về trạng thái và kết quả học tập của sinh viên về những nguyên nhân cơ bản của thực trạng đó để tìm ra những biện pháp khắc phục lỗ hổng, đồng thời củng cố và tiếp tục nâng cao hiệu quả của hoạt động dạy – học.

            Đánh giá là quá trình thu thập thông tin, chứng cứ về đối tượng được đánh giá và đưa ra những phán xét, nhận định về mức độ đạt được theo các tiêu chí đã được đưa ra trong các tiêu chuẩn hay kết quả học tập. Đánh giá có thể là đánh giá định lượng hoặc đánh giá định tính.

            Như vậy, kiểm tra, đánh giá là hai mặt của quá trình dạy học. Kiểm tra là thu thập thông tin, số liệu, bằng chứng về kết quả đạt được. Đánh giá là so sánh đối chiếu với mục tiêu dạy học để đưa ra những phán đoán kết luận về thực trạng và nguyên nhân của kết quả đó. Dựa trên cơ sở đó, giảng viên có thể xác định mức độ đạt được hay chưa đạt được mục tiêu dạy học về các mặt kiến thức, kỹ năng và mức tự chủ, trách nhiệm của sinh viên. Do đó, giảng viên sẽ xác định được mức độ chất lượng, hiệu quả hoạt động dạy - học; phát hiện sai lệch và điều chỉnh hoạt động như tìm ra những sai sót trong nhận thức và giúp sinh viên điều chỉnh hoạt động học. Đồng thời, đây cũng là cơ sở để giảng viên điều chỉnh hoạt động dạy như mục tiêu, nội dung và phương pháp dạy học.

            Phương pháp kiểm tra, đánh giá là cách thức thực hiện hoạt động kiểm tra, đánh giá người học. Kiểm tra, đánh giá yêu cầu phải đảm bảo tính chính xác, khách quan và công bằng. Các phương pháp kiểm tra, đánh giá thường được sử dụng như: quan sát, vấn đáp, trắc nghiệm, tự luận, trắc nghiệm kết hợp tự luận, dự án, bài tập lớn, tiểu luận… Mỗi phương pháp kiểm tra đánh giá đều có ưu, nhược điểm. Do đó, việc lựa chọn phương pháp kiểm tra, đánh giá phù hợp với từng học phần là rất quan trọng. Một phương pháp kiểm tra, đánh giá phù hợp mới có thể đảm bảo được việc đo lường hiệu quả kết quả học tập của người học một cách chính xác.

2. Hoạt động kiểm tra đánh giá trong chương trình đào tạo ngành công nghệ kỹ thuật ô tô trường Đại học Sao Đỏ

            Trong chương trình đào tạo ngành CNKT ô tô mà khoa Ô tô đang xây dựng cho hai hệ đào tạo cử nhân và kỹ sư (xét với chuyên ngành Điện – điện tử ô tô) có các thông số về phương pháp kiểm tra, đánh giá như sau:

            Phương pháp trắc nghiệm được thực hiện cho 10 học phần đại cương, 7 học phần cơ sở ngành, 4 học phần ngành/chuyên ngành. Hình thức thi trắc nghiệm ít đòi hỏi kỹ năng phân tích, tổng hợp nên bố trí cho các học phần đại cương và cơ sở ngành là hợp lý.

            Phương pháp vấn đáp được thực hiện cho 2 học phần cơ sở ngành (Chi tiết máy, dung sai và kỹ thuật đo) và 2 học phần chuyên ngành (kết cấu gầm ô tô, kết cấu động cơ đốt trong). Hình thức vấn đáp giúp sinh viên rèn luyện kỹ năng diễn đạt bằng lời nói, tính phản xạ nhanh. Do đó, ở hình thức này có sự bất hợp lý khi không có sự xuất hiện của học phần Tiếng Anh (các học phần ngoại ngữ khác số lượng sinh viên tham gia học ít nên không phân tích). Bởi lẽ, trong việc học ngoại ngữ kỹ năng nghe, nói là cực kỳ quan trọng. Song, trong chương trình toàn bộ 5 học phần tiếng Anh đều sử dụng hình thức kiểm tra, đánh giá là trắc nghiệm. Đối với 2 học phần cơ sở ngành cần có thời gian để người học rèn luyện năng lực tính toán, vận dụng vào các vấn đề cụ thể vì vậy việc áp dụng hình thức thi vấn đáp với thời gian chuẩn bị tương đối ngắn sẽ gây khó khăn nhất định cho sinh viên.

            Phương pháp tự luận được tổ chức dưới hình thức bài viết trả lời các câu hỏi chiếm số lượng khá lớn so với các hình thức khác. Đây là một trong những phương pháp truyền thống với ưu điểm là khá dễ dàng trong việc tổ chức thực hiện. Phạm vi kiến thức có thể phủ rộng toàn bộ nội dung của học phần. Trong hình thức này có 12 học phần ngành/ chuyên ngành, 02 học phần cơ sở ngành, 09 học phần đại cương. Các học phần chuyên ngành áp dụng phương pháp đánh giá này là các học phân lý thuyết. Việc áp dụng phương pháp này có nhược điểm là nó chủ yếu tập trung vào việc rèn luyện khả năng nhớ kiến thức của người học, có rất ít tác dụng rèn các kỹ năng như phân tích, đánh giá, tổng hợp, giải quyết vấn đề. Do đó, đây là một tồn tại cần phải xem xét điều chỉnh.

            Phương pháp đánh giá bằng nhiệm vụ thực tế được áp dụng cho các học phần thực hành. Sinh viên được giao một nhiệm vụ cụ thể và thực hiện theo yêu cầu của giảng viên. Giảng viên quan sát, vấn đáp để đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ của sinh viên. Sinh viên cũng có thể được yêu cầu ghi chép lại quy trình, cách thức tiến hành nhiệm vụ được giao. Như vậy có thể nói đây là sự kết hợp các phương pháp quan sát, tự luận, vấn đáp. Phương pháp này sẽ giúp đánh giá được cả kiến thức lần kỹ năng của người học. Tuy nhiên cũng có hạn chế là kết quả đánh giá mang ít nhiều có tính chủ quan của giảng viên.

            Phương pháp đánh giá thông qua báo cáo, đồ án chiếm tỉ lệ rất nhỏ trong chương trình. Phương pháp này hiện đang được áp dụng cho các học phần thực tập và đồ án tốt nghiệp. Phương pháp này có ưu điểm là giúp sinh viên rèn luyện kỹ năng tổng hợp, giải quyết vấn đề, đồng thời cũng giúp rèn luyện kỹ năng sử dụng tin học văn phòng và các phần mềm ứng dụng trong lĩnh vực chuyên môn. Song cũng có nhược điểm là phạm vi kiến thức không quá rộng. Việc có quá ít học phần áp dụng hình thức này và lại bố trí vào cuối khóa học nên sẽ ảnh hưởng đến chất lượng các báo cáo, cũng như khó hình thành hoàn thiện cho sinh viên những kỹ năng mà phương pháp này mang lại như đã nêu trên.

            Nhìn chung, các phương pháp kiểm tra, đánh giá người học trong chương trình ngành công nghệ kỹ thuật ô tô cũng đã cơ bản đáp ứng được yêu cầu. Song bên cạnh đó vẫn còn một số vấn đề cần nghiên cứu, cải tiến để đáp ứng với sự thay đổi của thực tế.

3. Một số đề xuất thay đổi trong phương pháp kiểm tra, đánh giá

            Xuất phát từ những cơ sở đã nêu trên, tôi xin đưa ra một số đề xuất để các bộ môn, khoa có tham gia thực hiện chương trình đào tạo xem xét thay đổi phương pháp kiểm tra, đánh giá. Cụ thể như sau:           

            Một là, với các học phần ngoại ngữ cần kết hợp giữa phương pháp vấn đáp và phương pháp trắc nghiệm hoặc kiểm tra viết với phương châm chú trọng phương pháp vấn đáp. Phương pháp kiểm tra viết, trắc nghiệm có thể thực hiện với các bài kiểm tra giữa kỳ.

            Hai là, một số học phần cơ sở ngành như Chi tiết máy, Dung sai và kỹ thuật đo có thể kết hợp phương pháp bài tập lớn và phương pháp vấn đáp. Các bài tập lớn sẽ được giao cho sinh viên theo giai đoạn trong quá trình học tập để sinh viên có thời gian làm báo cáo, tìm hiểu kỹ về các dạng bài tập đó. Kỳ thi kết thúc sẽ là việc sinh viên bảo vệ báo cáo của mình thông qua hình thức vấn đáp với giảng viên. Việc sinh viên được thực hiện những báo cáo ngay từ khi học cơ sở ngành và đến những học phần chuyên ngành sau này sẽ giúp cho sinh viên ngày càng hoàn thiện các kỹ năng để có thể thực hiện đồ án tốt nghiệp hay tham gia hoạt động nghiên cứu khoa học.

            Ba là, các học phần lý thuyết chuyên ngành nên giảm hình thức kiểm tra viết để chuyển sang hình thức làm báo cáo và vấn đáp. Theo quan điểm cá nhân, phần lớn các học phần chuyên ngành đều có thể thực hiện được theo phương pháp này. Với sự phát triển của công nghệ thông tin như hiện nay việc thu thập kiến thức sẽ trở nên dễ dàng hơn rất nhiều. Tuy nhiên, có thông tin mà không biết cách phân tích, đánh giá, tổng hợp thì cũng sẽ không thể giải quyết được nhiệm vụ.

            Bốn là, các học phần thực hành chuyên ngành cũng nên bổ sung thêm hình thức làm báo cáo. Những học phần thực hành về động cơ, gầm, điện sinh viên có thể viết báo cáo về các quy trình tháo lắp, chẩn đoán, kiểm tra, sửa chữa. Bởi lẽ đây cũng là một trong các chuẩn đầu ra mà sinh viên cần phải đạt được khi kết thúc học phần. Tất nhiên, mức độ của các báo cáo học phần sẽ ở mức nhỏ hơn so với đồ án tốt nghiệp.

            Tóm lại, như đã nêu trong phần đầu, mọi phương pháp kiểm tra, đánh giá đều có ưu và nhược điểm. Một phương pháp có thể phù hợp trong thời điểm này nhưng chưa chắc đã còn phù hợp ở giai đoạn sau. Nhiệm vụ của giảng viên là phải kịp thời nhận ra thời điểm cần phải thay đổi trên cơ sở kết quả đánh giá người học so với mục tiêu của chương trình đào tạo. Phương pháp kiểm tra, đánh giá không chỉ ảnh hưởng đến kết quả của người học mà nó còn tác động ngược lại quá trình dạy và học. Cả người dạy và người học đều phải thay đổi phương pháp dạy và học để có thể đáp ứng được với hình thức kiểm tra đánh giá nếu muốn có kết quả tốt.